Maai- en bermbeheer in Gent

Waarom maaien we minder?

Vroeger maaiden we in Gent al het gras op het openbaar domein strak (intensief maaibeheer). Nu maaien we enkel nog paden en intensief gebruikte grasvelden, zoals ligweides, trapveldjes en speeltuinen regelmatig. Op andere plaatsen maaien we minder vaak. Op sommige plaatsen is dat maximaal 1 keer per maand (half-intensief maaibeheer). Op nog andere plaatsen 2 of 3 keer per jaar (extensief maaibeheer). 

Minder maaien heeft heel wat voordelen:

• Door minder te maaien krijgen we bermen en graslanden vol bloemen. Hierdoor krijgt de stad meer kleur en krijgen bedreigde plantensoorten weer een kans. Ook wilde bijen, vlinders en andere insecten profiteren van meer bloemen en lokken op hun beurt tal van vogels, zoogdieren en amfibieën.
• Langer gras vormt een parasol voor de bodem waardoor er minder water uit verdampt en het openbaar domein langer groener blijft tijdens droogteperiodes.
• Structuurrijke vegetaties zorgen voor beter doorwortelde bodems. Hierdoor kan er meer regenwater infiltreren in de bodem, wat een remediërend effect heeft op de klimaatsverandering.
• Meer groen zorgt voor verkoeling en voorkomt een hitte-eilandeffect.
• Een kleurrijk straatbeeld verhoogt de belevingswaarde van de buurt.
• Maaien met mate zorgt op termijn voor minder onderhoudskosten.

Hoe en wanneer maaien we?

In Gent maaien we het gras dus anders, maar we doen dat natuurlijk wel op een deskundige manier. Niet op alle plaatsen maaien we op dezelfde manier.

Ligweides, speelterreinen en graspaden (intensief en half-intensief beheer)

Ligweides, trapveldjes en speelterreinen zijn er om te spelen, liggen, voetballen, picknicken, …  Afhankelijk van het weer maaien we hier zo’n 10 tot 15 keer per jaar. Indien mogelijk laten we het maaisel ook liggen. Dit is ecologischer en zorgt voor een dichtere grasmat.

Inwoners vragen regelmatig waarom we bloemen op deze grasvelden afmaaien. Dat is nodig om te kunnen spelen, zitten en liggen. Anders wordt het gras te hoog en wordt het terrein ruig. 

Ook graspaden en hondenlosloopweides maaien we regelmatig. Dit doen we voor het comfort van de bezoekers en zodat alles er netjes blijft uitzien.

Bloemrijke graspleinen (extensief beheer)

De meeste graszones op het openbaar domein maaien we maximaal 3 keer per jaar en pas na 15 juni. Een vroege maaibeurt (eind mei) is bij de start van extensief maaibeheer soms wél wenselijk, om te voorkomen dat gras zou domineren ten koste van meer waardevolle, bloeiende kruiden. Daarom maaien we sommige extensieve graslanden toch al in mei, net om hogere ecologische waarden te halen. Op termijn maaien we ook deze graslanden minder vaak.

Bermen, wadi's en taluds (extensief beheer)

De bermen, wadi's (= ondiepe greppels voor opvang en afvoer van hemelwater) en taluds maait de Groendienst maximaal 3 keer per jaar. Het grasmaaisel voeren we af, dit verschraalt de bodem. Zo wordt de begroeiing geleidelijk lager en worden hogere grassen vervangen door kruiden en lagere, bloemrijke planten.

De meeste bermen en taluds vallen onder het bermbesluit en daar maaien we pas na 15 juni (wettelijk bepaald). Ook de bermen en taluds die niet onder het bermbeheer vallen, maaien we pas in juni of juli voor de eerste keer.

Soms maaien we een keer extra of aan de kant van de weg de grasboord kort. Dit om de verkeerssituatie veilig te houden.

De Groendienst laat de meeste bermen en taluds machinaal maaien. Het maaisel laten we daarna wegzuigen met een afzuigmachine. Maar sommige bermen langs waterlopen zijn moeilijk te bereiken met zo’n afzuigmachine of er staan hagen of bomen boven op het talud, die de maaimachines kunnen beschadigen. Daar vervangen we het machinaal maaien sinds 2010 door schapenbegrazing. En dat voor 37% van de Gentse waterbermen.

De Stad Gent beheert niet alle bermen in Gent. Het Vlaamse Gewest beheert de wegbermen langs gewestwegen. Wegbermen voor bebouwde percelen moet de eigenaar of huurder van het aangrenzende stuk grond onderhouden.

Moeraszones

Moerassen, zoals in de Gentbrugse Meersen, zijn heel natuurrijk. Daarom is het heel belangrijk om bij het maaien van de moeraszones speciale aandacht te hebben voor de kwetsbare vegetatie en de aanwezigheid van een groot aantal dieren en insecten. Waar het kan, op niet te natte gronden zetten we daarom grazers in. Hiervoor werken we samen met een landbouwer. De nattere moerasgebieden maait de Groendienst met een speciale moerasmaaier. Deze machine met wetlandtracks (rupsbanden) heeft een zeer lage bodemdruk, waardoor ze de waardevol natuur niet beschadigt. 

Begraafplaatsen

Ook op de begraafplaatsen maaien we natuurvriendelijk. Dit doen we uiteraard met respect voor de overledenen en met het comfort van de bezoekers in gedachten.

Intensief beheer op graspaden en kantjes rond de graven
Op graspaden, boorden langs verhardingen, kantjes rond graven, plekken rond zitbanken en zones waar bezoekers het gras vaak betreden, houden we het gras kort. Deze zones maaien we elke twee weken. Hier mag het maaisel blijven liggen omdat dat ecologischer is en voor een voedende mulchlaag zorgt.

Half-intensief beheer op grasperken met minder graven
Op grasperken met minder graven maaien we ca. elke 6 weken. Zo kunnen daar bloemen in bloei komen en ontwikkelt er zich een halflang kruidenrijk gazon. Graspaden tussen de graven en kantjes rond de graven blijven intensief beheerd. Het maaisel laten we hier niet liggen omdat door het afvoeren van het (langere) gras de bodem verschraalt en dat is wat bloemen en bloeiende planten nodig hebben om volop te groeien.

Extensief beheer voor bloemrijke graszones
In de zones die niet betreden worden door bezoekers en waar geen graven staan maaien we maar 1 tot 2 maal per jaar. Het tijdstip waarop we maaien hangt niet af van de hoogte van het gras. Er wordt gemaaid wanneer de bloemen uitgebloeid zijn en in zaad staan. Het zaad kan dan kiemen en zorgt het volgend jaar voor nog meer bloemen, bijen, vlinders en andere dieren. Ook hier laten we het maaisel niet liggen. 

Alternatieve maaimethoden

Maaien in sinusbeheer

Op sommige plaatsen maaien we bermen en graslanden in slingerende bewegingen waardoor we sommige stroken afwisselend niet maaien. We noemen dat maaien in sinusbeheer. Dit gefaseerd maaibeheer gecombineerd met kronkelende maaibanen zorgt gedurende het hele seizoen voor veel variatie aan bloemen en planten wat voor bijen, vlinders en andere dieren heel goed is. 

Begrazing

Op andere plekken vervangen we het machinaal maaien door begrazing. In de Gentbrugse Meersen en het natuurreservaat Bourgoyen maaien koeien de grasvelden. Tot juli 2023 graasde er van mei tot oktober ook een kudde schapen langs Gentse waterbermen. Deze geherderde begrazing staat nu even onhold omdat de herder plots is gestopt. Als er een nieuwe herder is zal je de herder en zijn schapen weer aan het werk kunnen zien en een bezoekje brengen.

Alle voordelen van (schapen)begrazing op een rij

• Grazers eten al het gras op en laten dus geen maaisel achter.
• Geven insecten, amfibieën en andere kleine dieren de kans om te ontsnappen.
• Verspreiden via hun mest (en wollige vacht) plantenzaden.
• Grazen hier wat korter en daar wat langer, zo zorgen ze voor variatie in de vegetatie.
• Beschadigen geen bomen en hagen.
• Gebruiken geen brandstof.
• Kunnen rekenen op veel enthousiasme van passanten, bezoekers en Gentenaars.

Waarom we ook maaien in mei

De actie 'Maai Mei Niet' wil bewoners bewust maken van het belang om hun tuin minder en natuurvriendelijk te maaien. 

Tijdens de actie maait ook de Stad Gent op het openbaar domein zo weinig mogelijk. Maar soms doen we dat wel. Dat kan zijn om veiligheidsredenen (zichtbaarheid voor het verkeer), het comfort van de gebruikers (bijvoorbeeld wandelpaden), omdat het terrein anders te ruig wordt,  maar ook omdat we sommige grasvelden, die nog niet bloemrijk zijn, dan net wél moeten maaien om een bloemrijk grasland te verkrijgen. Dit is vooral het geval op voedselrijke bodems waar grassoorten domineren. Door te maaien wordt hun groei gebroken en krijgen wilde bloemen de kans om zich te ontwikkelen.