Wie wint de Gentse Monu­men­ten­prijs 2025?

Hubert Frère-Orbanlaan 65

Een unieke herenwoning met koetshuis uit 1864, gerestaureerd met respect voor het originele interieur en exterieur.

Deze herenwoning met aanpalend koetshuis en binnenplaats werd gebouwd in 1864 en vormt een uniek bewaard geheel. Oorspronkelijk woonde hier de adellijke familie De Ruysschere. In 1904 werd de woning gekocht door Ernest Maeterlinck, notaris en broer van Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck. Het is de laatste woning in Gent met een directe link naar de Nobelprijswinnaar, en tegelijk ook een van de laatste getuigen van de ooit rijke bebouwing aan herenwoningen langs de Hubert Frère-Orbanlaan.

Bij de restauratie en verbouwing was het belangrijkste uitgangspunt steeds de bewaring en herstelling van de originele elementen. Pas in tweede instantie werden nieuwe ingrepen overwogen. Alle waardevolle originele elementen zijn gerespecteerd en maximaal gerestaureerd. Originele gietijzeren radiatoren, parketvloeren, stucwerk, marmeren mantels, een keukenlift, elektrische installaties en nog meer elementen werden minutieus weer in authentieke staat gebracht. Gerecupereerde oude bouwmaterialen dienden als eventuele aanvullingen.

• Indiener: Geert Alaerts
• Architect restauratie: Geert Alaerts
• (Hoofd)aannemer: David Vromman BV & MD Schrijnwerkerij (Dirk Dehertog)

Sint-Rochuskapel, Oudeheerweg Sint-Denijs-Westrem

Eerst een vervallen gebouwtje, nu een stralend stukje erfgoed. Allemaal dankzij een groep buren die de renovatie van de kapel ter harte nam.

Ridder Florent Soenens liet de Sint-Rochuskapel bouwen rond 1867, om de pestheilige Sint-Rochus te bedanken omdat het dorp gespaard was gebleven van kwalijke epidemieën. De kapel ligt naast het Sint-Rochusplein in Sint-Denijs-Westrem, een driehoekig terrein waar verschillende historische wegen samenkomen. 

De familie Soenens nam in de jaren die volgden de zorg voor de kapel herhaaldelijk op zich, bijvoorbeeld na ernstige beschadigingen in de eerste wereldoorlog en bij herstellingswerken in de jaren 80. De laatste jaren lag de kapel er opnieuw verwaarloosd bij: het dak zakte door en het bezetwerk van de muren kwam los. De kapel leek gedoemd om verder af te brokkelen en uiteindelijk in te storten. 

Een groep burgers stichtte ‘De Vrienden van Sint-Rochus’ en ging op zoek naar sponsors en gespecialiseerde vaklui, gewapend met een rapport van de Oost-Vlaamse Monumentenwacht. Muren, dak en hekwerk werden aangepakt. Bij het ontmantelen van de binnenruimte kwamen totaal onverwacht neogotische muurschilderingen tevoorschijn. Onderzoek wees uit dat restaureren van de muurschilderingen geen haalbare optie was, conserveren wel. De opmerkelijke roze kleur aan de buitenkant is gebaseerd op vooronderzoek bij gebouwen uit de buurt uit dezelfde periode. Met de hulp van een specialist in historische planten, kwam er ook een tuintje met medicinale planten die vroeger bekend stonden als bestrijdingsmiddel tegen besmettelijke ziekten zoals pest en cholera. 

Onder het goedkeurend en liefhebbend oog van de buurt, kan de kapel nu weer door iedereen bewonderd worden. 

• Indiener: Jean Soenens
• Aannemer: P.NIJS

Sint-Martensstraat 12

Behoud en herstel van het erfgoed stonden centraal bij de totaalrestauratie van deze karaktervolle rijwoning uit 1919.

De eigenaar zag onmiddellijk veel potentieel in deze rijwoning uit 1919. Een grondige restauratie en verbouwing drong zich echter op, om de woning opnieuw volop te kunnen gebruiken en haar originele uitstraling terug te geven.

De voorgevel met rondboogdeur, verfijnd buitenschrijnwerk met groen kathedraalglas en elegante erker, werd zorgvuldig gerestaureerd om het historische straatbeeld te herstellen. In het hoofdgebouw bleef de oorspronkelijke indeling behouden en kregen authentieke elementen zoals mozaïekvloeren, marmeren lambriseringen, visgraatparketvloeren en natuurstenen schouwen opnieuw hun erfgoedwaarde dankzij de toepassing van gespecialiseerde restauratietechnieken. 

De aanbouw en de verbinding met de hoofdbouw, die minder waardevol waren door recente verbouwingen, werden hertekend met hedendaagse ingrepen die zorgvuldig afgestemd zijn op het historisch karakter en dit zelfs versterken. 

De restauratie werd uitgevoerd in overleg met experten en vakmensen en met veel aandacht voor duurzaamheid. Getuige daarvan zijn de keuzes voor het gebruik van kwalitatieve materialen, innovatieve oplossingen en een energiezuinige aanpak.

Het resultaat is een functionele en duurzame gezinswoning waarin de erfgoedelementen maximaal gerespecteerd zijn. 

• Indiener: Helena Vanderstraeten
• Architect restauratie: Helena Vanderstraeten
• Aannemers: De Ruyver Guido nv i.s.m. atelier Mestdagh, Quintelier Trudo, Marc Jenner BV, Kunstatelier Thienpont Gerard en Mario bvba, Atelier Billiet BV

Sint-Salvatorstraat 117

Met behulp van authentieke materialen en technieken, en met uitzonderlijk oog voor detail kreeg deze gevel haar schoonheid van weleer terug.

Deze woning in de Sint-Salvatorstraat werd gebouwd rond 1908, als burgerwoning met beenhouwerswinkel op het gelijkvloers. 

De gepleisterde gevel, met art-nouveau-inslag en rijke ornamentiek, werd zorgvuldig gerestaureerd. Gaandeweg bleken de werken veel complexer dan in het begin gedacht: de oude acrylaatverf maakte de gevel volledig dampdicht, waardoor insijpelend vocht ging opbollen achter de verf. 

De gevel werd hersteld met traditionele kalktechnieken. De sierlijsten werden opnieuw getrokken, het smeedwerk werd gerestaureerd en afneembaar bevestigd. Nieuwe ramen met dun vacuümglas combineren energie-efficiëntie met behoud van de historische uitstraling.

De kracht van dit project zit in de liefde voor vakmanschap en het respect voor het erfgoed. Zo werd niet alleen de schoonheid van de gevel hersteld, maar ook de duurzaamheid verzekerd voor toekomstige generaties. Een mooi voorbeeld van hoe particuliere zorg en ambachtelijk meesterschap het Gentse erfgoed levend houden.

• Indiener: Evelien Deman
• Aannemer: De Weerdt Renovatiebedrijf

Victor Braeckmanlaan 44

Eerst was er de ‘coup de foudre’ van de eigenaars voor deze prachtige art-decogevel, daarna volgde de restauratie die uitblinkt in vakmanschap en kwaliteit.

De Gentse architect Ernest Snoeck ontwierp deze prachtige art-deco burgerwoning in 1932. 

De huidige eigenaars spreken van een ‘coup de foudre’ voor het karakter en de ziel van de woning, toen ze die voor het eerst bezochten. Na aankoop besloten ze de gevel grondig te laten restaureren. 

Alles vertrok vanuit historisch onderzoek. Eigenaars en architect baseerden zich op originele blauwdrukken, foto’s uit de jaren ’90, kleurenonderzoek en mondelinge informatie van de buurt. Ze bestudeerden nabije woningen van Ernest Snoeck die nog authentieke elementen vertonen. Dit alles leverde cruciale informatie over vormgeving, kleur en schrijnwerkdetails.

Het project getuigt van oog voor detail, van schrijnwerkprofielen en afwatering over kleuren en texturen tot historisch geïnspireerd hang- en sluitwerk. Elke ingreep werd zorgvuldig afgewogen en afgestemd op de originele art-decogevel, waardoor vakmanschap en kwaliteit in alle fases zichtbaar zijn. Daarnaast werden onverwachte vondsten zoals het originele plafond met ornamenten gerestaureerd. 

Deze aanpak toont hoe erfgoedwaarden niet enkel behouden, maar ook versterkt werden.

• Indiener: Davy Parmentier
• Architect restauratie: Bart Merlier
• Aannemers: Geedeco, Domus Arte 

Klooster- en beeldentuin campus Sint-Lucas

Een tuin vol studiemateriaal en schetsobjecten voor kunstenaars en architecten in opleiding, vroeger en nu.

De kloostertuin en de grote beeldentuin van campus Sint-Lucas Gent vormen samen het zogenaamde lapidarium van de campus: een collectie van meer dan 400 stukken bewerkte stenen die 6 eeuwen architectuurgeschiedenis overspant. Het is een merkwaardige verzameling die door de Broeders van de Christelijke Scholen werd samengebracht via schenkingen, restauratieprojecten en aankopen. De collectie diende als studiemateriaal en schetsobject voor de kunstenaars en architecten die op de campus werden opgeleid. De verzameling werd in 1878 voor het eerst vernoemd. Het was en is een tuin die jonge kunstenaars en architecten moest inspireren en blijven verbazen.

Begin 20ste eeuw scheidde een nieuw schoolgebouw de collectie. Vanaf dan bestaat het lapidarium uit 2 delen: de kloostertuin (Alexianenplein) en de grote beeldentuin (tussen Ingelandgat en Oude Houtlei). 

Begin 21ste eeuw werd een deel van de gebouwen gesloopt en vervangen door een hedendaags ateliergebouw ontworpen door XDGA. De objecten in de beeldentuin werden ingepakt en gestockeerd. In 2022 startte de renovatie. De kloostertuin werd gerenoveerd naar de toestand zoals die was rond de tweede wereldoorlog, aan de hand van een historische foto. De kloostertuin is zichtbaar via een houten poort vanuit Alexianenplein.

Voor de beeldentuin werd een nieuw concept uitgewerkt dat historische elementen verzoent met de oude en hedendaagse gebouwen. Hiervoor werd een op maat gemaakt ontwerp uitgewerkt, een ‘landscape of art’, dat een nieuwe dynamiek geeft aan de School of Arts met respect voor de historische objecten en het historisch kader. De grote beeldentuin is publiek toegankelijk, de ErfgoedApp biedt uitleg.

• Indiener: LUCA School of Arts
• Architect restauratie: Dirk Steyaert
• Hoofdaannemer: Monument Renovation Technics nv

Kiosk in het Citadelpark

Na een grondige restauratie schittert de kiosk uit 1885 weer als weleer, compleet met Griekse muze Erato boven op de koepel.

De muziekkiosk in het Gentse Citadelpark, gebouwd in 1885 naar een ontwerp van stadsarchitect Charles van Rysselberghe, werd in 2022-2023 volledig gerestaureerd. Dit rijk gedecoreerde prieel is een markante blikvanger in het park en maakt deel uit van het beschermde cultuurhistorische landschap. Door decennia van verval was een grondige ingreep hoogdringend.

Hoewel de kiosk een klein monument is, vergde de restauratie een omvangrijk dossier. De complexiteit zat in de veelheid aan materialen en technieken (gietijzer, natuursteen, hout en zink) en de unieke vormgeving. 

Twee doelstellingen stonden centraal: het verbeteren van de bouwfysische toestand en het herstellen van erfgoedwaarden. Cruciale ingrepen waren de restauratie van het gietijzer en de natuursteen, de verbetering van de waterdichtheid en de reconstructie van verdwenen elementen zoals de griffioenen, de kelderdeur, het plafond en het beeld boven op de koepel. Zo kreeg het historische silhouet opnieuw zijn oorspronkelijke glans.

Ondanks uitgebreid vooronderzoek bleken tijdens de uitvoering bijkomende aanpassingen noodzakelijk. Het proces vroeg voortdurend maatwerk en hoogstaand vakmanschap. De restauratie leverde een duurzaam resultaat op dat het monument opnieuw veilig, bruikbaar en toekomstbestendig maakt.

• Indiener: Arnout De Schryver (bureau SPECTRA)
• Architect restauratie: bureau SPECTRA
• Hoofdaannemer: Renotec

Hartetroef (Heilig Hartkerk, Sint-Amandsberg)

De neogotische kerk werd herbestemd tot een open en uitnodigende plek met een sociaal restaurant, polyvalente zalen en een buurtkeuken.

In opdracht van Stad Gent transformeerde sogent de ontwijde Heilig Hartkerk (gewijd in 1883, ontwijd in 2016) en pastorij in Sint-Amandsberg tot een dynamisch buurtcentrum. Hartetroef is nu een open en uitnodigende plek met een sociaal restaurant, polyvalente zalen en een buurtkeuken. De aangrenzende pastorij werd grondig gerenoveerd en biedt vandaag onderdak aan vzw Pastory en het Buurtnestje, een warme ontmoetingsplek voor kwetsbare bewoners.

De Heilig Hartsite maakt deel uit van stadsvernieuwingsprogramma En Route, dat inzet op een duurzame en inclusieve herontwikkeling van het gebied Dampoort en Sint-Amandsberg. Hartetroef is een voorbeeld van toekomstgerichte erfgoedzorg: nieuwe houten volumes, circulaire materialen en energetische ingrepen zorgen voor duurzaamheid, terwijl de neogotische architectuur zichtbaar blijft. De opengewerkte zijgevels kregen betonnen bogen die de vormen van de originele glas-in-loodramen volgen. Daarachter ontstond een nieuwe, lange galerij met grote glaspartijen. Zo opent de kerk zich naar het plein en de pastorijtuin. Ook in de pastorij werd ingezet op comfort en veiligheid, met respect voor de authenticiteit van het gebouw.

Via een intens participatief traject met buurtbewoners en lokale organisaties groeide Hartetroef uit tot een publieke plek van en voor de buurt. Het buurtrestaurant biedt werkervaring aan mensen in een tewerkstellingstraject en versterkt de sociale cohesie.

De Heilig Hartsite is een plek waar architecturale kwaliteit, maatschappelijke meerwaarde en duurzame aanpak samenkomen.

• Indiener: sogent
• Architect herbestemming: De Smet-Vermeulen i.s.m. Tractebel, B-Juxta en professor Stijn Oosterlynck
• Aannemer: TM Vandendorpe – Van Laere

Poortgebouw en vijver - Tuin van Kina

2 mooie restauraties als kers op de taart voor de 100ste verjaardag van Kina: een poort met een gouden randje en een ecologische vijver met extra beleving.

Kina (vroeger gekend als de Wereld van Kina, wat staat voor Kind en Natuur) vierde in 2024 z’n 100ste verjaardag. De Tuin van Kina is een plek waar natuur, educatie en stad samenkomen. Het is niet alleen een botanische tuin, maar ook een educatief centrum voor kinderen.

Het poortgebouw aan Berouw 55 staat er al van bij de opening in 1924. Een eeuw later schittert het weer zoals toen. Tijdens de restauratie werd de stabiliteit van het bouwwerk aangepast en de kroonlijst hersteld. Daarnaast is het stukwerk opnieuw aangebracht en kreeg het geheel een nieuwe verflaag in de oorspronkelijke kleuren. Als kers op de taart keerden de gouden letters terug. Dit alles gebeurde met traditionele technieken die aansluiten bij de oorspronkelijke bouwstijl. 

Ook de vijver, een educatieve natuurlijke plek in hartje Gent, werd zorgvuldig gerestaureerd. De bestaande vijver was volledig dichtgeslibd en lek. Het project focust zich in eerste instantie op het herstel van de vijver binnen de historische educatieve tuin. Daarnaast lag de focus op het toegankelijk maken van de vijver, met nieuwe paden en een ponton dat de bezoekers dichter bij de waterkant brengt. Extra belevingselementen, zoals een takelsysteem en een 360°-onderwatercamera maken het voor de bezoekende klassen gemakkelijker om het onderwaterleven te bestuderen.

Het regenwater van het dak van het hoofdgebouw vindt via een natuurlijk zuiveringssysteem zijn weg naar de vijver en het moerasgedeelte met specifieke beplanting is hersteld. Sinds de heraanleg vonden al heel wat organismen, zoals salamanders en zoetwaterslakken, opnieuw hun weg naar de vijver en ook de grote waterlelies vallen op.

• Indiener: Stad Gent, Departement Facility Management, FM Onderwijs
• Architect restauratie: Tim De Jonge, Landschapsarchitect SWECO Belgium BV (vijver)
• Aannemer: HERTSENS Infra (vijver), Bouwwerken DE RAEDT Ivan en Monument Renovation Technics (poortgebouw)

Sint-Baafshuis

Een plek waar eeuwen geschiedenis samenkomen met hedendaags comfort. En waar vernieuwing hand in hand gaat met respect voor het erfgoed.

Het voormalige Gentse bisschoppelijk seminarie naast de kathedraal, van 1930 tot 2002 de lagere school ‘Klein Bavo’, is een markant gebouwencomplex in de Gentse binnenstad dat sinds de 16e eeuw is uitgegroeid tot zijn huidige omvang. 

Sinds 2010 is het seminarie stap voor stap gerestaureerd en herbestemd, in vier fasen. De laatste fase (2021-2025) dingt nu mee voor de Gentse Monumentenprijs. Die fase omvatte de restauratie van vleugel ’t Kindt, de nieuwbouw en de binnentuin. Tot slot werd ook het interieur van de kapel Van Hoecke gerestaureerd. 

Het complex kreeg een nieuwe indeling die aansluit bij de historische functies. De vroegere seminaristenverblijven uit 1750 zijn heringericht als bureaus. De statige zalen uit de 18e eeuw dienen opnieuw als vergader- en lesruimtes. Ook de middeleeuwse kelders kregen een ondersteunende functie. De 19e-eeuwse kapel is omgevormd tot forum en lezingenzaal. Alle ingrepen zijn afgestemd op een breed en toekomstgericht gebruik.

Het nieuwe poortgebouw aan de kathedraalkant opent het complex naar de stad toe. De centrale binnentuin vormt een groene, stille plek in de drukke stadskern. Zo ontstaat een unieke dialoog tussen oud en nieuw, waar erfgoed en toekomst samenkomen.

• Indiener: Koen Dekeyser (ARCHIPL)
• Architect restauratie: ARCHIPL
• Hoofdaannemer voor deze restauratiefase: Denys (fase 2021-2025: 't Kindt, nieuwbouw en binnentuin)
• Landschapsarchitect: a-AD