Stad Gent zet in op betere luchtkwaliteit door voort te bouwen op de huidige LEZ

De lage-emissiezone (LEZ) in Gent is een effectief instrument om lokale luchtvervuiling gericht aan te pakken. Dat blijkt uit een studie die in opdracht van het stadsbestuur uitgevoerd werd. Om de luchtkwaliteit nog te verbeteren, breidt de LEZ niet uit maar komt er wel een luchtkwaliteitsfonds en bouwt de stad aan 5 zuurstofwijken waar extra ingezet wordt op duurzame mobiliteit. Het bestuur voorziet daarvoor 4,5 miljoen euro. De eerder geplande strengere toelatingsvoorwaarden voor de huidige LEZ (in 2025 en 2028) zorgen bovendien voor een verdere verbetering van de luchtkwaliteit.

De LEZ werkt en vervult ook in de toekomst een grote rol in de verbetering van luchtkwaliteit en gezondheid

Een studie van Transport & Mobility Leuven en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) bevestigt wat eerder dit jaar al bleek uit een onderzoek van de Vlaamse overheid: de Gentse LEZ werkt. Door de huidige maatregelen is er dit jaar in de binnenstad al een reductie in de uitstoot van kankerverwekkende roetdeeltjes (-52%) die zonder LEZ pas in 2027 bereikt wordt.

De LEZ versnelt immers de vergroening van het wagenpark, wat ook wordt bevestigd door cijfers van de Dienst voor Inschrijvingen van Voertuigen (DIV): het aandeel ‘groene’ voertuigen dat vrije toegang heeft tot de lage-emissiezone steeg van 61% in 2018 naar 83% in 2020.

Bovendien blijft de huidige LEZ in de toekomst een belangrijke rol spelen in de verbetering van de luchtkwaliteit: de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) zou in 2025 26% lager zijn dan zonder LEZ en in 2028 37% lager. De impact daarvan is het grootst in de zogenaamde street canyons. Dat zijn smalle straten met hoge bebouwing, zoals de Lange Violettestraat. Daar verdunnen uitlaatgassen slechter en kan de luchtvervuiling zich opstapelen.

Voortbouwen op de huidige LEZ

De cijfers over de daling van de roetuitstoot tonen aan dat de luchtkwaliteit in de binnenstad op een korte periode verbeterde, en dat 6 jaar eerder in vergelijking met een situatie zonder LEZ. Wanneer de voorbereidingen van een LEZ-uitbreiding op dit moment zouden starten, is de verwachte winst in tijd (en kosten/baten) veel kleiner. De uitstoot van NOx zou het meest dalen, maar dat effect is tegen 2026 beperkt tot een winst van slechts 3 jaar.

Uit de studie blijkt bovendien dat een uitbreiding enkel zin heeft als de R40 wordt opgenomen in de LEZ. Op verkeerstechnisch vlak en op het gebied van milderende maatregelen zou dat een hele grote en complexe uitdaging worden. Daarom kiest het stadsbestuur om de lage-emissiezone niet uit te breiden, maar in te zetten op extra maatregelen.

Voortbouwen aan een betere luchtkwaliteit met focus op de sociaal meest kwetsbare inwoners

De lage-emissiezone past binnen een integraal pakket van maatregelen die de Stad Gent inzet voor propere lucht en duurzame mobiliteit. Om die link nog duidelijker te maken, zal het stadsbestuur een deel van de middelen uit LEZ-boetes en -toelatingen toewijzen aan een luchtkwaliteitsfonds. Daarmee zal de stad projecten en initiatieven ondersteunen die de Gentse luchtkwaliteit verbeteren, met bijzondere aandacht voor de sociaal meest kwetsbare inwoners.

Voor de periode 2022-2024 wijst Stad Gent 4,5 miljoen euro toe aan het fonds, bedoeld voor investeringsmiddelen en recurrente uitgaven.

De focus ligt op maatregelen die zorgen voor een effectieve verbetering van de lokale luchtkwaliteit:

1. Slooppremie voor kwetsbare doelgroepen

In de voorbereiding naar de strengere LEZ-toelatingsvoorwaarden vanaf 2025 wordt opnieuw een slooppremie voorzien. Het toepassingsgebied breidt dit keer uit naar het volledige grondgebied van Gent, met een specifieke focus op doelgroepen met speciale noden en/of een laag inkomen. Zo wil het bestuur de sociale impact van de strengere toelatingsvoorwaarden verzachten voor mensen met een beperkt budget.

Gezinnen die ervoor kiezen om hun vervuilend voertuig te slopen, krijgen de mogelijkheid om in alle vrijheid te bepalen waarvoor ze de premie inzetten (aankoop schonere auto, inzetten op andere mobiliteit, enz.).

2. Slooppremie voor motorfietsen

De slooppremie wordt bovendien uitgebreid naar motorfietsen. Uit studies blijkt dat brommers vaak meer uitstoten dan personenwagens en soms zelfs meer dan zwaardere voertuigen. Vanaf januari 2023 krijgen niet-elektrische scooters niet langer een vergunning, met uitzondering van scooters die ingeschreven zijn in het autovrije gebied.

3. Versnelling vergroening van de eigen vloot

Propere lucht is een prioriteit in Gent, dus moet het bestuur ook zelf het goede voorbeeld geven. De vloot van de stadsdiensten wordt elk jaar kleiner en groener, maar nog steeds is 20% van de wagens niet LEZ-conform. Wanneer de toelatingsvoorwaarden in 2025 strenger worden, zal opnieuw een groot aantal voertuigen niet langer in de LEZ binnen mogen. Met extra middelen kan de stad een snellere vergroening realiseren.

4. Extra budget voor het subsidiereglement milieuvriendelijke mobiliteit

Steeds meer inwoners en bedrijven vinden de weg naar het subsidiereglement milieuvriendelijke mobiliteit. Dat is een goede zaak, maar het huidige budget volstaat niet langer om tegemoet te komen aan de grote vraag. Na een evaluatie wordt het huidige subsidiereglement slim uitgebreid en wordt extra financiering voorzien.

De Stad Gent zet daarbij verder in op een modal shift, elektrificatie, het stimuleren van deelmobiliteit en het ondersteunen om bepaalde nichevloten sneller te laten overschakelen naar elektrische modellen.

5. Invoering van 5 zuurstofwijken

De Stad Gent zet in 5 wijken rond de huidige LEZ (Dampoort, Oud Gentbrugge, Ledeberg, Bloemekenswijk en Muide-Meulestede) volop in op een transitie naar propere lucht, minder voertuigen en emissievrije mobiliteit voor iedereen.

In deze wijken wordt gefocust op 3 belangrijke punten:

• Deelmobiliteit stimuleren met deelhubs: elke inwoner van de zuurstofwijk vindt binnen de 400 meter van zijn of haar woning een deelhub. Die heeft een uitgebreid aanbod, waaronder verschillende soorten (elektrische) deelwagens (grote gezinswagens, kleine stadswagens, transportvoertuigen, busjes, voertuigen aangepast voor het vervoer van personen met een beperking…) en verschillende soorten deelfietsen (cargobikes, elektrische fietsen…). Er wordt een goede verbinding met het openbaar vervoer voorzien, kwalitatieve fietsenstallingen en een versnelde uitrol van laadpalen.
• Tweede bewonerskaart uitdoven: de tweede bewonerskaart heeft een geldigheidsduur van 1 jaar. In de zuurstofwijken dooft het bestuur ze uit omdat het daar extra investeert in deelmobiliteit.
• Vervoersarmoede verlagen: er wordt nog meer geïnvesteerd om vervoersarmoede aan te pakken. Naast beperkte financiële middelen is vaak ook informatie en een te grote complexiteit van mobiliteitsoplossingen een hindernis om maximaal deel te nemen aan het maatschappelijke leven. Er komt een vervoersarmoedespecialist, die samen met de gespecialiseerde organisaties (OCMW, ervaringsdeskundigen, armoedeorganisaties, etc.) concrete acties uitwerkt om vervoersarmoede tegen te gaan en duurzame mobiliteit voor iedereen toegankelijk te maken. Verder verhoogt de stad het vervoersarmoedebudget voor het hele grondgebied aanzienlijk.

De stad wil de Gentenaars met deze maatregelen niet alleen meer ademruimte geven, maar ook meer kwaliteitsvollere leefruimte.