GBO Gent: samen sterk in armoe­de­be­strij­ding

Actieplan GBO Gent 2020-2025

Omgevingsanalyse(1)

Gent is een jonge en diverse stad, maar ziet ook een toename van het aantal ouderen.
Volgens de bevolkingsprognoses zal zowel de baby- en peuterbevolking als het aantal 65-plussers tegen 2024 stijgen. Anno 2019 is 1 op 6 Gentenaars ouder dan 65 (16,5 %).
Een aantal stadswijken/deelgemeenten heeft in verhouding een groot aantal jongeren 0-17 jaar (Brugse Poort – Rooigem, Sint-Amandsberg, Wondelgem, Oostakker, Dampoort) terwijl andere stadswijken/deelgemeenten gekenmerkt worden door een groot aantal ouderen (Sint-Denijs-Westrem, Drongen, Mariakerke, Zwijnaarde, Gentbrugge).
1 op de 3 Gentse inwoners heeft wortels in migratie. Deze Gentenaars komen uit meer dan 150 verschillende herkomstlanden waarbij de grootste groepen komen uit Turkije (8,8%), Bulgarije (3,6%) en Marokko (2%). Ook binnen deze groep zien we verhoudingsgewijs een toename van het aantal ouderen.
41,3% van de Gentse huishoudens zijn alleenstaanden en 8,2% eenoudergezinnen.

Gent kampt met een groot gebrek aan betaalbare en kwaliteitsvolle huisvesting en een aanzienlijke armoedeproblematiek.
Er staan zo’n 10.000 gezinnen op de wachtlijst voor een sociale huurwoning in Gent (2018).
Op basis van EU-SILC 2018 schatten we dat in Gent minstens 16,4 % van de bevolking, of zo’n 42.570 personen, een ernstig risico op armoede lopen. De groep Gentenaars die een ernstig risico op armoede lopen stijgt bovendien gestaag (2017: 15,9 %).
Dit wordt ook weerspiegeld in de evolutie van het aantal personen dat recht heeft op leefloon of equivalent leefloon. In 2016 hadden zo’n 6.687 personen in Gent recht op leefloon of equivalent leefloon, dit aantal steeg tot zo’n 7.038 personen in 2018.
22,3% van de Gentse kinderen wordt geboren in een kansarm gezin (2018).

Het aanbod eerstelijns gezondheids- en welzijnszorg in Gent is bijzonder groot en dat geeft veel mogelijkheden om mensen met noden op een kwalitatieve manier te ondersteunen.

Langs de andere kant is het ook net daarom niet evident voor de kwetsbare Gentenaar om de weg te vinden in dit aanbod. We stellen dan ook vast dat sociale onderbescherming(2) in Gent een reëel probleem is en blijft.
De vraag naar hulp is ook groter dan het aanbod. Dit zorgt voor dichtslibben van diensten, wachtlijsten en stijgende druk op hulpverleners.
Verdere afstemming en samenwerking tussen de onthaal- en andere eerstelijnsdiensten biedt extra mogelijkheden om kwetsbare Gentenaars beter te ondersteunen.

Aansturing GBO Gent

In de stuurgroep GBO Gent zijn naast de kernpartners OCMW, CAW en de diensten maatschappelijk werk van de mutualiteiten ook een aantal andere betrokken actoren aanwezig, namelijk het Huis van het kind Gent(3) en Welzijnsoverleg regio Gent.
De onderliggende werkgroepen zijn samengesteld uit basiswerkers van alle kernpartners.
Zo zorgen we ervoor dat de basiswerkers op maat gefaciliteerd worden en participatief de werkingsprincipes en de concrete acties van het GBO mee realiseren.

De werkgroepen werken onder meer aan een consultfunctie en doorverwijsafspraken tussen de onthaalmedewerkers, een gezamenlijk informatieplatform en een gezamenlijke aanpak van rechtenuitputting.

De voortgang van en linken tussen de werkgroepen worden bewaakt vanuit de stuurgroep. De werkgroepvoorzitters koppelen ook systematisch terug naar de stuurgroep over de voortgang van hun werkzaamheden en de geplande verdere stappen.
De werkgroepen zijn geen vaststaand gegeven maar worden opgericht voor het opzetten van acties met betrekking tot een specifiek thema of een specifieke doelgroep. Dit wil ook zeggen dat eens de geplande acties uitgevoerd zijn een werkgroep kan ophouden te bestaan maar ook dat nieuwe werkgroepen kunnen opgericht worden voor het uitdenken en implementeren van acties met betrekking tot een bepaald thema of een bepaalde doelgroep.

De op dit moment actieve (thematische) werkgroepen zijn:

• Werkgroep consult: de werkgroep consult maakt afspraken over hoe de onthaalmedewerkers elkaars expertise kunnen inschakelen. In deze werkgroep werd ook de GBO-doorverwijskaart ontwikkeld die gebruikt wordt bij het doorverwijzen tussen GBO-kernpartners. Op deze kaart wordt de afspraak bij de andere GBO-kernpartner genoteerd en deze wordt meegegeven met de hulpvrager. Aan de achterkant van de kaart werd, in samenspraak met de WG rechtenuitputting, een kleine rechtencheck (de 6 rechten, zie verder) toegevoegd.
• Werkgroep niet-toeleidbaren: deze werkgroep organiseert het instroomoverleg voor hulpvragers die worden aangemeld door de VDAB. In dit instroomoverleg wordt dan bekeken welke kernpartner de hulpvrager verder zal begeleiden.
• Werkgroep rechtenuitputting: in deze werkgroep wordt afgesproken op welke rechten de GBO-kernpartners samen zullen inzetten en aan de hand van welke methode ze dit zullen doen.
  Er is afgesproken om in eerste instantie gezamenlijk minstens op de volgende rechten in te zetten:  UITPAS, huurpremie, groeipakket, studietoelage, verminderd tarief kinderopvang toegekend door OCMW (0-3 jaar) en de verhoogde tegemoetkoming.
• Werkgroep ontsluiten informatie: deze werkgroep zorgt voor informatieuitwisseling tussen de kernactoren middels een gedeeld platform (op dit moment een webpagina).
  Dit betreft niet enkel contactgegevens en openingsuren van de verschillende onthalen en onthaalmedewerkers maar ook de informatie met betrekking tot elkaars hulpverleningsaanbod en specifieke informatie over een heel aantal rechten.
• Werkgroep ontmoeting: deze werkgroep neemt initiatieven zodat onthaalmedewerkers elkaar en elkaars werking beter leren kennen. De werkgroep ontmoeting organiseert bijvoorbeeld 2 keer per jaar een GBO-ontmoetingsdag. Op deze dag worden alle onthaalmedewerkers van de 3 kernpartners en hun leidinggevenden samengebracht in functie van rapportage van de voortgang, het uitwisselen van nuttige informatie en kennismaking.

Via een brede expertengroep met onder meer diverse doelgroepvertegenwoordigers, wordt niet alleen participatie van de basiswerkers maar ook van het brede werkveld en doelgroepen verzekerd.
Daarnaast wordt de doelgroep structureel betrokken via bestaande overlegplatformen zoals de cel armoedebestrijding+ en diverse adviesraden.

 

Doelstellingen GBO Gent

De stuurgroep bepaalde twee doelstellingen voor het samenwerkingsverband GBO Gent. Om deze doelstellingen te bereiken zetten we de acties (zie verder) op in de periode 2020 – 2025.

1. Een optimale afstemming van de onthaalfunctie van de kernpartners van GBO Gent. Deze afstemming manifesteert zich in de volgende deelaspecten:

   • Onafhankelijk van bij welke kernactor een burger zijn hulpvraag stelt zorgen we voor een betere en zorgzame doorverwijzing tussen de kernactoren waarbij burgers niet telkens opnieuw hun (volledige) verhaal moeten doen en rechtstreeks naar elkaars achterliggende aanbod verwezen kunnen worden.
2. Een hogere graad van rechtendetectie en –realisatie bij de kwetsbare Gentenaar,
   • aan de hand van de onthaalfunctie van de kernpartners en
   • aan de hand van een meer proactieve werking (gegevensuitwisseling, outreachend werken en intensieve ondersteuning)

Doelgroepen

Voor het bepalen van de doelgroepen verzamelden we niet alleen input van de eerder vermelde expertengroep en de stuurgroep maar bevroegen we ook de onthaalmedewerkers op de GBO-ontmoetingsdag van 5 december 2019.
Daartoe werd op voorhand gevraagd aan alle deelnemers om via een online formulier 3 doelgroepen door te geven waarvan zij vinden dat er meer op moet ingezet worden door de GBO-kernpartners samen.
Via dit formulier werden ongeveer 66 doelgroepen doorgestuurd die konden worden gegroepeerd in 15 doelgroepen.
Tijdens de GBO-ontmoetingsdag konden de 73 deelnemers stemmen op 3 doelgroepen van deze 15.
Het resultaat van deze stemming geeft het volgende beeld:

Ook de expertengroep werd geconsulteerd.
De input van de expertengroep kan als volgt worden samengevat:

Op basis van deze input heeft de stuurgroep beslist om in te zetten op volgende doelgroepen:

1. kwetsbare jongeren 18-25 jaar

We denken aan jongeren die uit een instelling komen zonder begeleiding, jongeren met een fysieke en of mentale beperking, jongeren met gedrags- en emotionele problemen die 18 worden (en waarvoor de tot dan toe voorziene begeleiding wegvalt), jongeren die ongekwalificeerd uitstromen, jongeren met een verslavingsproblematiek en jongeren met financiële problemen.

2. dak- en thuislozen

We denken niet alleen aan structureel daklozen maar ook aan de zogenaamde ‘sofasurfers’: deze verblijven niet op straat of in specifieke opvangdiensten voor dak- en thuislozen maar tijdelijk bij familie/vrienden. We denken ook aan mensen die dreigen dak- of thuisloos te worden, bijvoorbeeld door een nakende uithuiszetting.

3. Kwetsbare senioren

Uit onderzoek(4) kennen we een aantal indicatoren voor kwetsbaarheid bij senioren: 70 jaar of ouder zijn, alleenstaand zijn, het hebben van beperkte financiële middelen en het hebben van fysieke beperkingen.

 

Werkingsgebied

Het werkingsgebied is het volledig grondgebied van de Stad Gent: Gent en deelgemeenten Mariakerke, Drongen, Wondelgem, Sint-Amandsberg, Oostakker, Desteldonk, Mendonk, Sint-Kruis-Winkel, Ledeberg, Gentbrugge, Afsnee, Sint-Denijs-Westrem en Zwijnaarde.

 

Acties 2020-2025

Voor het bereiken van onze eerste doelstelling (doelstelling A) plannen we de volgende acties:

Actie: we blijven ontmoetingsmomenten organiseren voor de onthaalmedewerkers van de 3 GBO-kernactoren zoals bv. casustafels, inleefstages, intervisies en vormingen.
Deze ontmoetingsmomenten bevorderen visievorming, uitwisseling, competentieversterking en samenwerking.

Actie: Het gebruik van de GBO-doorverwijskaart wordt verder uitgerold en gestimuleerd.
We werken een gedeeld afspraken- en opvolgsysteem uit dat zal toelaten dat vanuit het ene onthaal een afspraak kan gemaakt worden bij een ander onthaal of bij de achterliggende hulpverlening.

Voor het bereiken van onze tweede doelstelling (doelstelling B) plannen we volgende acties:

Actie: we bepalen samen minimale kwaliteitseisen voor de verschillende onthalen zodanig dat alle onthalen een zelfde intake en een zelfde bevraging waarborgen bij een eerste contact met de hulpvrager. We houden hierbij rekening met relevante inzichten die voortvloeien uit het praktijkwetenschappelijk onderzoek ‘methodisch kader GBO’(5).

Actie: eens deze minimale kwaliteitseisen bepaald zijn ontwikkelen we methodes om deze te implementeren bij de verschillende onthalen. Deze methodes testen we op hun meerwaarde voor de prioritaire doelgroepen.

Actie: alle GBO-kernpartners schakelen de gezondheidsgidsen (community health workers) in, dit zijn vrijwilligers die gerekruteerd worden uit specifieke kwetsbare doelgroepen, om mensen met gezondheidsproblemen toe te leiden en begeleiden naar en binnen de gezondheids- en welzijnssector.

Actie: we beschikken over dezelfde informatie met betrekking tot het aanbod aan sociale rechten en de manier hoe deze uit te putten door middel van toegang tot een gedeeld informatieplatform.

Actie: we zetten gezamenlijk in op het uitputten van minstens volgende rechten voor kwetsbare Gentenaars: UITPAS aan kansentarief, huurpremie, groeipakket en studietoelage, verminderd tarief kinderopvang (0-3 jaar) toegekend door OCMW en de verhoogde tegemoetkoming.

Actie: we werken verder samen aan het aanbieden van passende hulpverlening aan de ‘niet-toeleidbaren naar werk’ die door de VDAB worden aangemeld voor het instroomoverleg.

Acties gericht op de doelgroepen

1. Kwetsbare jongeren 18-25 jaar

Voor het opzetten van acties voor deze doelgroep zullen we volgende stappen doorlopen:

Stap 1:
We maken een analyse van de doelgroep in samenwerking met de relevante actoren (bv. brugfiguren, schoolspotters, jeugdwerking vzw Jong, verenigingen waar armen het woord nemen, jeugdverenigingen, straathoekwerkers,…).
We bouwen hiervoor maximaal verder op het werk gedaan binnen het Intersectoraal Regionaal Overleg Jeugdhulp (IROJ) en op de ervaringen van de GBO-kernpartners met deze doelgroep (o.m. de bevindingen van het CAW-project ‘bruggen naar 18’). Ook de resultaten van het service design project dat wordt getrokken door het OCMW met als doel het verbeteren van de dienstverlening voor dak- en thuisloze jongeren worden in deze analyse meegenomen.
Zo verzekeren we dat zowel het perspectief van de al dan niet professionele hulpverlener als het perspectief van de hulpvrager zelf (in dit geval de kwetsbare jongere) maximaal aan bod komt.
In de analyse zullen we ook bijzondere aandacht besteden aan het identificeren van scharniermomenten: dit zijn duidelijke momenten in de levensloop van de jongere waarop de jongere een groot risico loopt om in een (meer) kwetsbare positie te belanden.

Stap 2:
Op basis van bovenstaande analyse werken we gerichte doelstellingen en acties uit in samenwerking met de relevante actoren om de hulpvragers de weg te doen vinden naar de hulpverlening en/of om de hulpverlening tot bij de hulpvrager(s) te brengen (outreachend werken).

Stap 3:
We evalueren het effect van onze acties.

2. Dak- en thuislozen

Voor het opzetten van acties voor deze doelgroep zullen we volgende stappen doorlopen:

Stap 1:
We maken een analyse van de doelgroep in samenwerking met de relevante actoren (bv. bestaande opvanginitiatieven, verenigingen waar armen het woord nemen, straathoekwerkers,…).
We bouwen hiervoor maximaal verder op de ervaringen van de GBO-kernpartners met deze doelgroep (inloop- en opvangcentra CAW, JAC en Brugteam, onthaalmaatschappelijk werkers van de GBO kernpartners, specifieke werking OCMW) en op het werk van de stuurgroep dak- en thuislozen en het overleg van de toeleiders naar de nachtopvang.
Ook de resultaten van het service design project dat wordt getrokken door het OCMW met als doel het verbeteren van de dienstverlening voor dak- en thuisloze jongeren worden in deze analyse meegenomen.
Door het betrekken van de verschillende actoren die in aanraking komen met de doelgroep zullen we zowel het perspectief van de al dan niet professionele hulpverlener meenemen als het perspectief van de hulpvrager zelf (in dit geval de dak- of thuisloze).
In de analyse zullen we bijzondere aandacht besteden aan het identificeren van scharniermomenten: dit zijn duidelijke momenten in de levensloop van deze persoon waarop deze persoon een groot risico loopt om dak- of thuisloos te worden.

Stap 2:
We werken acties uit in samenwerking met de relevante actoren om de hulpvragers de weg te doen vinden naar de hulpverlening en/of om de hulpverlening tot bij de hulpvrager(s) te brengen (outreachend werken).
Het opzet is acties uitwerken die zorgen voor een gediversifieerde, geïntegreerde aanpak en beleid rond deze doelgroep.

Stap 3:
We evalueren het effect van onze acties.

3. Kwetsbare senioren

Voor het opzetten van acties voor deze doelgroep zullen we volgende stappen doorlopen:

Stap 1:
We maken een analyse van de doelgroep in samenwerking met de relevante actoren (bv. antennemedewerkers lokale dienstencentra, medewerkers thuiszorgdiensten, de wijkgezondheidscentra, verenigingen waar armen het woord nemen, straathoekwerkers …).
We bouwen hiervoor maximaal verder op de ervaringen van de GBO-kernpartners met deze doelgroep.
Door het betrekken van de verschillende actoren die in aanraking komen met de doelgroep zullen we zowel het perspectief van de al dan niet professionele hulpverlener meenemen als het perspectief van de hulpvrager zelf (in dit geval de kwetsbare senior).
In de analyse zullen we bijzondere aandacht besteden aan het identificeren van scharniermomenten: dit zijn duidelijke momenten in de levensloop van de senior waarop de senior een groot risico loopt om in een (meer) kwetsbare positie te belanden.

Stap 2:
We werken acties uit in samenwerking met de relevante actoren om de hulpvragers de weg te doen vinden naar de hulpverlening en/of om de hulpverlening tot bij de hulpvrager(s) te brengen (outreachend werken).

Stap 3:
We evalueren het effect van onze acties.