Taal en meertaligheid

Lees voor

Het Gentse onderwijs staat met beide benen in een stedelijke samenleving die gekenmerkt wordt door een grote diversiteit.

Anno 2019 spreekt een kwart van de Gentse jongeren thuis een andere taal dan het Nederlands. Met die toenemende meertaligheid gaan we aan de slag, om zo een rijke taalomgeving bij alle kinderen te stimuleren.

Meertaligheid als troef
Ervaringen delen
Folders
Meertaligheid.be
Functioneel meertalig leren in het secundair onderwijs
Conversatie op school: ouders betrekken en versterken

Meertaligheid als troef

Onderwijscentrum Gent wil nadrukkelijk inzetten op meertaligheid, talensensibilisering en functioneel meertalig leren. Op school is de voertaal het Nederlands, en een gedegen kennis van het Nederlands is van groot belang om te kunnen meedraaien in de samenleving. Tegelijk is het echter belangrijk om op een respectvolle manier om te gaan met de thuistaal van iedere leerling, en die diverse talen een plaats te geven in de klas. Op die manier wordt het welbevinden van alle kinderen in de klas verhoogd, en dat welbevinden is een essentiële voorwaarde om tot leren te komen. Kinderen en jongeren met een andere thuistaal dan het Nederlands moeten de kans krijgen om, met een sterke kennis van hun eerste taal als hulpmiddel, de Nederlandse schooltaal met meer succes te verwerven.

Voor kinderen en jongeren die thuis Nederlands spreken, is meertaligheid evenzeer een grote troef in de Belgische en Europese context. Ook voor hen is het daarom van belang om in te zetten op talensensibilisering en een positieve omgang met meertaligheid. Het uiteindelijke doel is dat alle kinderen over een gedegen taalvaardigheid beschikken, los van hun thuistaal of achtergrond. Kaders en methodieken zoals functioneel meertalig leren en taalontwikkelend lesgeven kunnen daartoe bijdragen, en zorgen ervoor dat zowel taalsterke als taalzwakke leerlingen voldoende uitgedaagd én versterkt worden.

Ayşe Işçi, verbonden aan Onderwijscentrum Gent, schreef samen met toenmalige collega Sara Gielen in 2015 een boek over hoe meertaligheid een positieve plaats kan krijgen in het onderwijs: ‘Meertaligheid: een troef!’. Onderwijscentrum Gent ontving in 2016 een Europees Label voor Innovatief Talenonderwijs voor het boek, dat concrete tips en strategieën biedt aan wie met meertaligheid op school te maken krijgt: van leraren en begeleiders over ouders tot de buitenschoolse opvang. Bij het boek zit ook een dvd, met beeldfragmenten die de tips in het boek illustreren.

Ervaringen delen

De vraag hoe leerkrachten en begeleiders de meertaligheid van kinderen en jongeren een plaats kunnen geven in hun werking, zonder het gevoel te hebben daarbij de controle te verliezen of uitsluiting te veroorzaken, leeft erg sterk. Vanuit Onderwijscentrum Gent wordt daarom actief gewerkt aan initiatieven en materialen om leerkrachten, begeleiders, verzorgers en ook ouders te versterken, en hun de nodige expertise te geven om een positieve houding aan te nemen ten aanzien van meertaligheid. Zo wordt er in Gent intensief samengewerkt met de pedagogisch begeleiders van de verschillende netten en koepels, zowel in het basis- als in het secundair onderwijs, om zo ervaringen met meertaligheid in de klas en op school te delen, en de bestaande expertise verder te versterken. Op die manier kunnen ook leerkrachten beter ondersteund worden.

Dit voorjaar is er ook opnieuw gestart met een collegagroep meertaligheid, gericht op leerkrachten in het Gentse basisonderwijs. Leraren krijgen er de kans om te reflecteren op hun eigen lespraktijk, ervaringen uit te wisselen met de andere deelnemers en nieuwe expertise op te doen. De collegagroep is netoverschrijdend en strekt zich uit over dit en volgend schooljaar, met in totaal vijf sessies. Instappen is momenteel niet meer mogelijk, maar mocht je vragen hebben over de collegagroep, neem dan zeker contact op met Ayşe İşçi (ayse.isci@stad.gent).

Folders

Onderwijscentrum Gent heeft intussen ook een ruim aanbod aan folders, met tal van tips en tricks om talensensibiliserend aan de slag te gaan of meertaligheid een positieve plaats te geven. Zo zijn er folders met tips voor leerkrachten in het omgaan met meertalige kinderen, met tips voor schoolteams in het bereiken en ondersteunen van meertalige ouders, en met tips voor monitoren en vrijetijdsbegeleiders om in hun werking aan taalstimulering te doen. Ook voor meertalige ouders heeft het Onderwijscentrum een folder ontwikkeld, met tips voor ouders om met hun kind de thuistaal te gebruiken en alle troeven van meertaligheid écht te benutten. Die kun je ook onderaan op deze pagina downloaden. De folder is geschreven in laagdrempelig Nederlands. Daarnaast werd de folder ook vertaald in 13 andere courante talen (Albanees, Arabisch, Bulgaars, Slovaaks, Frans, Turks, Servisch, Duits, Pools, Roemeens, Kroatisch, Engels en Farsi). Die vertalingen, die ook onderaan op deze pagina kunnen worden gedownload, kunnen gericht worden meegegeven aan ouders die (een van) deze talen als thuis- of moedertaal hebben, en momenteel nog onvoldoende taalvaardig zijn in het Nederlands.

Naar aanleiding van de Dag van de Thuistaal, op 21 februari, is er dit voorjaar ook een gloednieuwe folder gelanceerd, met tips rond meertalig voorlezen. Ook die kun je downloaden, zowel onderaan op deze pagina als op meertaligheid.be.

Meertaligheid.be

De website www.meertaligheid.be is hét startpunt voor iedereen die meer wil weten over meertaligheid in onderwijs, en geïnspireerd wil worden over hoe je die meertaligheid in de school- en klaspraktijk actief kan benutten. Op een laagdrempelige manier geeft de website een antwoord op concrete vragen en noden van leerkrachten, kinderverzorgers, directies, CLB-medewerkers of opvoedingsondersteuners. Die worden op een heldere en visueel aantrekkelijke manier meegegeven op bronnenkaarten: een soort fiches waarop je wetenschappelijk onderbouwde inzichten terugvindt, rond de thema’s die bij jou op school of in je organisatie leven. Hoe verloopt taalverwerving? Wat zijn de voordelen van inzetten op meertaligheid? Mág dat wettelijk eigenlijk wel, dat leerlingen hun thuistaal gebruiken op school? Op die en nog veel meer vragen krijg je op meertaligheid.be een antwoord.

Daarnaast omvat de website ook een uitgebreide databank, met concrete methodieken, publicaties, lesmaterialen, folders, boeken en nog veel meer. Je wordt er geïnformeerd én geïnspireerd om meertaligheid een positieve plaats te geven in jouw praktijk. De databank wordt voortdurend aangevuld, en schenkt ook bijzondere aandacht aan materialen die het onderwijs aan (ex-)anderstalige nieuwkomers ondersteunen – van beeldwoordenboeken tot woordenlijsten.

Binnenkort komt er op de website ook nog een derde onderdeel bij, waarbij al het wetenschappelijke onderzoek dat de afgelopen jaren rond meertaligheid in het onderwijs is gebeurd, op een bevattelijke en aantrekkelijke manier wordt samengevat voor leerkrachten en andere professionals. Zo kun je rechtstreeks met de resultaten van wetenschappelijk onderzoek aan de slag in jouw klaspraktijk.

Functioneel meertalig leren in het secundair onderwijs

Functioneel meertalig leren (FML) is het benutten van het meertalige repertoire van de leerlingen in het leerproces om de kansen tot het ontsluiten van kennis te vergroten. Het concept werd ontwikkeld door het Steunpunt Diversiteit en Leren (UGent). De eigen talen, registers en taalvariëteiten van leerlingen worden binnen FML gezien als didactisch kapitaal, dat kan worden ingezet om de onderwijs- en ontwikkelingskansen te vergroten. Uit onderzoek weten we al dat de moedertaal of thuistaal een hefboom kan zijn bij het verwerven of versterken van een tweede taal. De thuistaal kan echter ook ingezet worden bij het verwerven van nieuwe leerinhouden. Dat maakt van de thuistaal van leerlingen een nuttig instrument in het leerproces. Meertalige leerlingen kunnen ook uitdagendere taken aan en ontwikkelen een dieper begrip van de leerstof dan wanneer ze enkel Nederlands mogen gebruiken in de les.

Binnen Onderwijscentrum Gent werd het project Functioneel meertalig leren in het secundair onderwijs (maart 2018 – mei 2019) opgezet, met als doel het ontwikkelen van handvatten en methodieken rond FML in het secundair onderwijs. Via een lerend netwerk gingen een aantal enthousiaste Gentse leerkrachten aan de slag met concrete methodieken in hun eigen lespraktijk uittesten. Op basis daarvan werd dit voorjaar een tool gelanceerd, die ingezet kan worden door leerkrachten die de thuistalen van hun leerlingen actief willen benutten in de eigen klaspraktijk, maar ook door beleidsmedewerkers, taalcoördinatoren en pedagogisch begeleiders die scholen rond meertaligheid willen ondersteunen en begeleiden. Wil je meer weten? Dan vind je op deze pagina meer informatie.

Conversatie op school: ouders betrekken en versterken

Van september 2017 tot juni 2019 liep binnen Onderwijscentrum Gent het project Conversatie op school: ouders betrekken en versterken, gefinancierd vanuit het Agentschap Inburgering en Integratie en met ondersteuning van IN-Gent vzw, in het kader van de projectoproep Nederlands Oefenen. Met dat project wou Onderwijscentrum Gent meertalige ouders met een lage taalvaardigheid in het Nederlands versterken, enerzijds door hun zelfredzaamheid te verhogen in zowel de schoolse als de ruimere maatschappelijke context, anderzijds door ouders kansen te bieden om sterker te participeren in de schoolloopbaan van hun kinderen. Zo konden de banden tussen ouders en school ook nauwer aangehaald worden. Met het project gingen we zowel in basisscholen als in secundaire scholen aan de slag.

In het basisonderwijs werd onder de naam Ouderbabbels het bestaande aanbod conversatietafels, dat al enkele jaren in een beperkt aantal Gentse basisscholen loopt, verder uitgebreid en inhoudelijk versterkt (in samenwerking met de lerarenopleiding NT2 van pcvo Het Perspectief). In het secundair onderwijs werden verschillende conversatieactiviteiten en –trajecten opgezet, in nauw overleg met de betrokken scholen, om zo meer inzicht te krijgen in welke methodieken en aanpakken werken om ouders nauwer te betrekken bij de schoolloopbaan van hun kinderen en hun tegelijk ook kansen te bieden om het Nederlands op een laagdrempelige en informele manier te oefenen. Op zoek naar meer informatie over oefenkansen Nederlands, of naar inspiratie en tips om van een (schoolse) activiteit een oefenkans Nederlands te maken? Dan kun je terecht op de website www.oefenkansen-nederlands-gent.be, die vanuit Stad Gent werd ontwikkeld. Binnenkort lanceert Onderwijscentrum Gent ook een Toolkit Secundair Onderwijs, die secundaire scholen ondersteunt in het opzetten en utiwerken van een oefenkans Nederlands voor ouders. De Ouderbabbels in basisscholen lopen volgend schooljaar gewoon door, vanuit het team Ouderbetrokkenheid van Onderwijscentrum Gent.

Contactpersonen