Participatief ondernemen: de sleutel tot snellere processen, gemotiveerde werknemers en een hogere productiviteit

Een betrokken werknemer is een betere werknemer. Daarom pleit Geert Janssens, hoofdeconoom bij ETION, voor meer participatief ondernemerschap in Vlaanderen. “Wereldwijd stellen we vast dat bedrijven die participatief ondernemen een hogere productiviteit kennen. Wanneer mensen het gevoel krijgen dat ze een stem hebben in de organisatie voelen ze zich meer betrokken”. Hoe en waarom je dat met je organisatie of bedrijf best aanpakt, hoor je op dinsdagavond 27 september. Het postgraduaat Ondernemen met Impact van Arteveldehogeschool Gent, Puur Gent en Stad Gent organiseren die avond een lezing in het kader van Business Bites. Hapklare inspiratiesessies voor ondernemers in Gent.

Hallo Geert, op 27 september geef je een lezing over participatief ondernemerschap. Wat is dat en hoe zijn ze bij jou terechtgekomen?

Participatief ondernemerschap is een manier van werken en ondernemen waarbij de bedrijfsleiding van een onderneming ervoor zorgt dat de medewerkers in alle geledingen van de strategie, besluitvorming en implementatie betrokken worden. In een participatieve organisatie is er zoveel mogelijk inspraak van onderuit zodat werknemers hun zegje kunnen doen en het gevoel krijgen dat er echt naar hun geluisterd wordt. Op die manier krijg je als werknemer het gevoel dat je bedrijf een stukje van jezelf wordt en voel je je dichter betrokken bij de organisatie wat dan weer zijn impact heeft op het resultaat. Als hoofdeconoom bij ETION ben ik daar dagelijks mee bezig. Via ons netwerk van 4.500 ondernemers proberen we bedrijfsleiders op een verantwoorde manier te laten ondernemen.

Waarom moeten bedrijven meer bezig zijn met participatief ondernemerschap?

Omdat het heel erg toekomstgericht is. Jongeren die zich vandaag op de arbeidsmarkt begeven, willen betrokken zijn en de doelstellingen mee bepalen. Participatief ondernemerschap speelt daar volledig op in en zorgt ervoor dat je makkelijker mensen aan je organisatie kunt binden in een arbeidsmarkt die kampt met een enorme krapte. Daarnaast zijn mensen die in zo’n systeem werken minder snel geneigd te vertrekken. Maar nog belangrijker: het zorgt voor een hogere productiviteit. Onderzoek toont aan dat bedrijven die participatief te werk gaan betere resultaten voorleggen. Want in dergelijke bedrijven gaan de medewerkers actief meedenken hoe de processen beter kunnen en hoe zij daar zelf beter van kunnen worden, ook financieel.

Kan je dat concretiseren?

We zitten vandaag met een erg disruptieve economie. Robotisering, AI,… dat zijn evoluties die veel veranderingsmanagement vragen. Maar hoe vroeger je je medewerkers daarbij betrekt, hoe meer technologische innovatie dat oplevert en hoe productiever je onderneming wordt. Betrek je je medewerkers te laat in zo’n proces, dan voelen die zich niet betrokken en zie je vaak dat de technologie niet past bij de mensen of processen. 

Hoe doen we het vandaag al in België op vlak van participatief ondernemen in vergelijking met het buitenland?

Als je dat louter theoretisch benaderd, zitten we in België ver achterop. Maar dat komt dan vooral omdat er in andere landen interessantere fiscale en juridische structuren voor bestaan. Kijken we louter naar de manier van werken, dan zijn veel ondernemingen al op de goede weg. Start-ups doen het wat dat betreft al heel goed. Maar dat is daar ook logisch omdat een aantal mensen daar ideeën en kapitaal samenbrengen.

M.a.w., het is niet enkel geld dat telt?

Geld is in ieder geval geen duurzaam gegeven. Stel dat een werknemer enkel voor je bedrijf kiest omdat je het meeste betaalt of een mooie auto bovenop een contract aanbiedt. Wat gebeurt er dan als een concurrent diezelfde werknemer nog meer wil betalen of een mooiere auto aanbiedt? Geld is wat dat betreft een middel om mekaar wat vliegen af te vangen. Wat dat betreft zie ik veel meer waarde in goede en sterke opleidingsmogelijkheden voor je personeel of goede overlegstructuren om talent aan je organisatie te verbinden. Want wil je mensen aan je organisatie binden, dan moeten ze het gevoel hebben dat het bedrijf een stukje van hen is. Daarom spreek ik liever van eigenaarschap.

Eigenaarschap? Komen we dan toch terug op geld uit?

Eigenaarschap is een abstract begrip. Wat dat betreft moeten we financiële participatie en participatief werken in een breder perspectief bekijken. Het ene kan gerust los staan van het andere, maar je moet je wel steeds de vraag stellen hoe ze zich ten opzichte van mekaar verhouden. Want ook al klinkt participatief werken leuk, de kans is groot dat de financiële gevoelens met de tijd wel krachtiger worden. Is er daarnaast enkel sprake van financiële participatie, dan spreek ik eerder over een beloning. Maar het effect daarvan werkt niet lang, want een beloning wordt al snel een verworven recht zoals loon dat ook is.

De beloning mag dus niet het doel zijn?

Het is belangrijk om als organisatie goed en duidelijk te communiceren over financiële participatie. Het moet duidelijk zijn wanneer dat financiële aan bod komt, wat je ervoor moet doen, wanneer het van toepassing is,… Het financiële luik moet worden geïncorporeerd door de mensen als het ware. Als een stuk van henzelf. Het moet gaan over “ons” bedrijf en “onze” bonus. En daar loopt het in de realiteit vaak mis bij puur financiële participatie.

Eigenaarschap is m.a.w. de gulden middenweg tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie?

Bedrijven moeten een duidelijk verhaal creëren bij financiële participatie. En mensen moeten het gevoel hebben dat ze daar vat op hebben. Want mensen moeten hefbomen ter beschikking hebben waarmee ze iets kunnen veranderen. Dat creëert eigenaarschap. 

Je moet je medewerkers het gevoel geven dat ze even belangrijk zijn als de echte aandeelhouders. Want die zijn eerder passief aanwezig beleven het eigenaarschap op een meer afstandelijke manier. Veel kleine KMO’s waarvan de nieuwe generatie een nieuwe eigenaarsstijl hanteert, passen dat al sterk toe. Alleen beseffen ze dat nog niet altijd. Zo heeft Boss Paints bijvoorbeeld niks met financiële participatie, maar hebben ze wel een sterke vorm van overleg gecreëerd waarbij medewerkers in een uitgebreid directiecomité zetelen en heel wat zaken kunnen aanbrengen.   

Is participatief ondernemen voor alle type ondernemingen en werknemers weggelegd?

Qua ondernemingen staat er geen maat op het aantal werknemers dat een organisatie moet of mag hebben. Het heeft vooral te maken met wat de bedrijfsleiding zelf wil en of er een vertrouwenscultuur is. Want zonder wordt het moeilijk. Wie de vruchten wil plukken van participatief ondernemen moet zijn leiderschapsstijl eraan aanpassen. Wat de werknemers betreft, is het een ander verhaal. Want niet iedereen past evengoed in een participatieve manier van werken. Mensen die er niet voor open staan, blijven meestal niet lang. Maar anderzijds… mensen die mee zijn met je verhaal zullen zich helemaal smijten en blijven je onderneming langer trouw.  Of ze zullen bewuster kiezen om voor je organisatie te werken. Want het zijn de werknemers die vandaag de werkgever kiezen en niet andersom. Participatieve organisaties en bedrijven zullen dus vaker de juiste mensen voor de job aantrekken.

Wat wil je de ondernemers die zich inschrijven voor deze sessie achteraf zeker bijgebracht hebben?

Ik ben tevreden wanneer de ondernemers nadien willen nadenken welke principes van participatief ondernemen ze al bij hun bedrijf toepassen. Of welke zaken ze nog kunnen verbeteren met het oog op de uitdagingen zoals digitalisering, rekrutering, duurzaam ondernemen,… die hen de komende jaren te wachten staan. Een participatief model kan hen helpen om die uitdagingen beter aan te pakken. Want in een participatieve organisatie is iedereen betrokken bij die beslissingen die de een aanpassing in werkmethode of mentaliteit vragen.  Door samen na te denken over die processen is iedereen meteen mee, is de gedragenheid groter en kan er sneller geschakeld worden. En door samen beslissingen te nemen, is de weerstand voor impactvolle veranderingen minder groot. Alleen maar voordelen dus.